Piwny galicyjski Kraków cz.1

Krótka historia browaru przy ul. Lubicz.

Drugą połowę XIX wieku cechuje rozwój piwowarstwa w Krakowie. Z zakładów fabrycznych powstały w Krakowie dwa wielkie i cztery mniejsze browary oraz m.in. fabryka cygar i papierosów, garbarnia, fabryki: powozów, świec, maszyn rolniczych.

Browar Rudolfa Jenny’ego 1840 – 1853.

W maju 1840 roku szwajcarski piwowar, Rudolf Jenny, założył browar na gruntach miejskich, leżących w dzielnicy Wesoła. Jak dalece Rudolf Jenny trafił w istniejącą na rynku handlowym lukę, niech poświadczy relacja współczesnego mu pamiętnikarza, Kazimierza Girtlera „(…) Krakowskie piwa zupełnie były upadły, tak zwane dubeltowe było gąszczem grubym, niesmacznym, wnet też branickie piwo (tj. z browaru w Branicach, założonego ok. 1815 roku przez Stanisława Badeniego – przyp. TS) pierwsze zajęło miejsce i tak go wiele używano, iż z wyrobem nadążyć nie można było. Na drzwiach licznych krakowskich szynkowni gęsto czytało się napis: Piwo Branickie. Około 1823 roku weszło mu w drogę piwo wawrzeńczyckie, które w Wawrzeńczycach warzone, co tydzień do Krakowa przywożono. A na to wszystko przemysł krakowski spał. Dopiero około roku 1830 niejaki Jenny urządził piwowarnię i piwem swego wyrobu wyrugował wawrzeńczyckie, a i branickiemu zbytu ujął. Od roku 1840 zaczęło postępować piwowarstwo krakowskie. (…)”. Autor wspomina tu o pierwszym browarze Jennego, który spłonął w 1838 roku, położonym nad starym korytem Wisły, w dzielnicy Wielopole. W miejscu tego browaru stoi dziś okazały gmach banku. W ostatnim cytowanym zdaniu znajdujemy wzmiankę o browarze na Wesołej. W celu założenia browaru, Rudolf Jenny zakupił dwie działki o łącznej powierzchni 1,67 hektara. 6 Maja 1840 roku Komisja Budownictwa Miejskiego Magistratu Królewskiego Głównego Miasta Krakowa wytyczyła plan i dokonała wbicia kołków ograniczających teren budowy. Budowa ruszyła. Z braku danych nie wiadomo ile trwała, ale wiemy, że był to browarek miejski, warzący piwo niezłej jakości. Zamierzenia Rudolfa Jennego były dalekosiężne. Wszakże kupując działkę tej wielkości mógł postawić, co najmniej cztery browary ówczesnej wielkości. Świadczy to o zamiarach przyszłej rozbudowy i powiększenia browaru.

Browar Juliusza Augusta Johna 1853 – 1878.

Poprzez ślub z córką Jennego, Matyldą Karoliną browar, po śmierci teścia, przeszedł w ręce Juliusza Augusta Johna. Od 1857 roku browar produkował już 15 tys. wiader piwa rocznie tj. ok. 850 tys. litrów. Około 1863 roku firma została zarejestrowana pod nazwą „Browar J. A. John”. W 1865 roku rodzina Johnów rozbudowała browar.

Browar J. A. Johna Synów 1879 – 1903.

Od początku 1879 roku browarem zawiadywali synowie Johna, Rudolf, Alfred i Hugo, pod nazwą „Browar J. A. Johna Synowie”. W listopadzie 1881 roku odszedł z firmy Rudolf John. Właściciele doprowadzili browar do rozkwitu, a jego wyroby zdobywały nagrody na wielu wystawach rolniczo – przemysłowych w Galicji, m.in. na Krajowej Wystawie Rolniczo – Przemysłowej w Stanisławowie, w 1879 roku, piwo Johna, stając do konkursu z piwami Götza, Sanguszki i Dąbskiego, otrzymało zaszczytne wyróżnienie. Można powiedzieć, że piwo krakowskie należało do czołówki piw galicyjskich drugiej połowy XIX wieku. Piwo krakowskie można było kupić w składach m.in. w Stanisławowie, Drohobyczu, Przemyślu i in. Piwo Bock, w ilościach hurtowych, dostępne było w składzie T. J. Danesza w Przemyślu, zaśposiłek.

image001

           image003

 

 

 

 

 

 

 

Rysunek 1. Butelka z browaru J. A. Johna Synów.

Rysunek 2. Pocztówka z lat siedemdziesiątych XIX wieku.

Zbudowano ogromne piwnice (w 1865, 1872 i 1875 roku), warzelnię wyposażono w maszyny parowe zakupione w firmie „J. Zieleniewski”; w 1865 i 1893 roku rozbudowano lodownię, a w 1899 roku postawiono komin fabryczny kotłowni parowej.

W 1880 roku wizytował Kraków cesarz Franciszek Józef. W związku z wizytą odświętnie udekorowano budynki browaru. Ówczesny kronikarz zanotował: (…) browar Johna, świetnie przystrojony. Nad bramą wjazdową umieszczony był wielkich rozmiarów transparent z cyfrą cesarską, poniżej herby Polski i Eusi [!], powyżej chorągwie z herbami Polski i miasta Krakowa, a na środku ogromna chorągiew cesarstwa. W podwórzu piramida z beczek osłoniona chmielem. Na kominie machiny parowej 40 metrów wysokim, obwieszonym wieńcami, powiewały ku dołowi flagi i umieszczony tam był reflektor, pod którym płonął ogień czerwony, a podczas przejazdu Najjaśniejszego Pana spalono białe ognie bengalskie. Najjaśniejszy Pan zwrócił uwagę na tę niezwykle świetną iluminację. (…)”.Pokaz musiał wypaść imponująco, ponieważ wspominano go jeszcze rok po wizycie Franciszka Józefa w Krakowie. W 1889 roku uruchomiono na potrzeby browaru własną elektrownię dla oświetlenia budynków administracji, warzelni, a także placu browarowego. Była to jedna z pierwszych elektrowni w Krakowie.

skład piwa

 Rysunek 3. Reklama składu piwa z browaru J. A. Johna Synów, 1888 r.

nagłówek pisma

Rysunek 4. Nagłówek pisma firmowego, 1892 r.

Od końca 1889 roku postanowiono powierzyć dzierżawę browaru, Henrykowi Voglowi „w zamian za jego zysk i stratę”. Vogel zwlekał z zaprotokołowaniem tzn. ze zgłoszeniem do Rejestru Handlowego, firmy, ponieważ chciał rozeznać rynek zbytu w miesiącach letnich. Od początku 1891 roku prowadzenie browar objął z powrotem Alfred John.

reklama krucza

Rysunek 5. Reklama restauracji Feliksa Kurcza, działającej przy browarze J. A. Johna Synów, 1895 r.

reklamyreklama 2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rysunek 6. Reklamy z lat 1900 – 1901.

W styczniu 1901 roku nowym dzierżawcą został Franciszek Dostalik. W 1903 roku browar, pod nazwą „J. A. Johna Synowie, Browar Parowy w Krakowie”, został wystawiony na sprzedaż. W listopadzie 1903 roku kupił go znany przemysłowiec i piwowar Jan Albin br. Götz.

pocztówka 2

Rysunek 7. Pocztówka z wizerunkiem browaru z końca XIX wieku.

Browar Jana Albina Götza / Antoniego Götza 1904 – 1939.

Po zakupie J. A. br. Götz wprowadził swoje zmiany dla podniesienia rentowności browaru. W 1904 roku Götz rozpoczął budowę nowego budynku fabrycznego, obejmującego halę do obciągania piwa, chłodnię, umywalnię i skład beczek oraz ekspedycję. Dobudował też dwie piwnice leżakowe, a w 1906 roku postawił trzeci kocioł parowy. Wielu restauratorów i propinatorów sprowadzało piwo krakowskie, m.in. Berger i Finger, propinacja w Dębnikach, w Podgórzu. Piwo krakowskie było bez przerwy dostępne w najstarszym składzie piwa J. Rippera, przy ul. Św. Jana 5 w Krakowie. Nowym dyrektorem został dotychczasowy prokurent browaru w Okocimiu (od 1896 roku), Michał Rossknecht. Od 1905 roku zakład nosił nazwę „Browar i Słodownia Jan Götz Okocimski, dawniej Johna J. A. Synowie”. W tym czasie stale rosła produkcja piwa i słodu. W 1910 roku browar wykorzystywał maszyny parowe o mocy 120 KM i zatrudniał 72 robotników. Po śmierci Michała Rossknechta, w 1912 roku, prokurę powierzono Tadeuszowi Narzymskiemu i jego zastępcy Romanowi Rossknechtowi. W 1912 roku, w zakładzie zainstalowane były dwie maszyny parowego mocy 80 i 100 KM; zatrudniano 60 robotników. Powiększono teren browaru o sąsiednią działkę, przy ul. Lubicz 15, na której wybudowano restaurację browarową prowadzoną przez Józefa Lamensdorfa. Restauracja działała w latach 1912 – 1920. W latach I Wojny Światowej, browar wstrzymał działalność, którą wznowiono na przełomie 1918 / 1919 roku, w Niepodległej Polsce, ale to już inna historia…

Tomasz Syga Kraków, lipiec 2013 r.